GUDENUS

İSTANBUL PANORAMASI (4 PLANCHES)

VUE DE LAVILLE DE CONSTANTINOPLE

Capitale de L’Empire Ottoman

Baron de Philipp François Von GUDENUS (1710-1783)

Colored copper engraving, 412 x 59 cm

c. 1740

İyi bir desen ustası olduğu bilinen Gudenus, 1740 yılında, İstanbul’daki Avusturya elçiliğinde kâtiplik görevinde bulunmuştur. İstanbul’da bulunduğu dönemde, aralarında değişik açılardan İstanbul görünümlerinin, Türk tiplerinin ve Boğaz haritasının yer aldığı birtakım resimler çizmiştir.
Yüzyıllar boyunca değişik zamanlarda değişik nedenlerle İstanbul’a gelen ressamların çoğu, kentin eşsiz ve büyüleyici topografyasını panorama olarak çizmişlerdir. Panoramalar, “kentin ilginç topografyasını veren kaynaklar”dır.
Bu resim, birbirine eklenmiş 9 plandan oluşmaktadır. Kentin yoğun yerleşim dokusu, servi ve diğer ağaçlarla hareketlendirilmiş, yapılarla iç içe geçmiştir. Kasımpaşa bölgesi nispeten daha az yeşilliğe sahipken, Asya kıyılarının gerisinde uzanan tepeler çoraktır, yer yer koruluk denilebilecek ağaç kümelerinin gerisindeki büyük alanlar bomboştur. Hatta kıyıda konumlanmış Üsküdar ile Kadıköy muhitleri dışında yerleşim yoktur. Karacaahmet Mezarlığı ise Üsküdar’dan Kadıköy’e kadar uzanan bir dizi servi ağacıyla belirtilmiştir. Sarayburnu arkasında siluet halinde Adalar ve karşı kıyılar görülmektedir. Denizde yer yer çok sayıda kayık, mavna, yelkenli tekne yer alırken ticari tekneler ve saltanat kayıkları, özellikle Tophane limanı ve Sarayburnu önlerinden Haliç girişine doğru kümelenmiştir.

Bu İstanbul panoraması, Pera/Beyoğlu sırtlarından bakılarak Üsküdar’dan Kasımpaşa’ya kadar uzanan, gerçeklere bağlılık açısından, dönemin kentine ve yapılarına ilişkin çok değerli görsel bir belge olarak değerlendirilmelidir. Kentteki geleneksel ahşap konut mimarisini göstermesi açısından da ilginç ve önemlidir.

4 PLANCHES of Quatrieme, Cinquieme, Sixieme et Septieme feuille de Collection des Prospects et Habillemens en Turquie